Author Topic: Su'aalo iyo Jawaabo (Sonkorow)  (Read 32404 times)

0 Members and 2 Guests are viewing this topic.

Offline SomaliDoc

  • Moderator
  • *****
  • Posts: 4709
  • Points: +3/-1
  • Gender: Male
  • Ilaahayow Dal Nabad Qaba iyo Dad Caafimaad Qaba!
    • Somali Medical Association
Su'aalo iyo Jawaabo (Sonkorow)
« on: January 21, 2008, 01:49:12 AM »


Waa Maxay Sonkorow (kaadimacaan)?
Sonkorowgu waa cudur uusan jirku si haboon uu isticmaali karin cuntada tamar (Quwad) ahaan. Unugyada tirada badan ee jirka ku jira waxay u baahan yihiin shidaal ay ku noolaadaan oo ku koraan.
Jirku wuxuu u jejebiyaa cuntada aad cunto inta badan nooc quwad ah oo loo yaqaan sonkor (glucose). Gulukoos waa eray kale oo loo yaqaan sonkorta.
Insuliin-ka waa hormoon ku caawiya sonkorta inuu ka wado dhiigga oo geeyo unugyada jirka.
Insuliinka jirka waxaa sameeya ganaca (Pancreas). Qof ma noolaan karo Insuliin la'aan.
Sonkorowga, waxaa jira hal dhibaato ama ka badan oo insuliinka ah. Kuwaas waxaa ka mid ah:
# Ganaca oon insuliin samayn (Nooca 1 sonkorowga)
# Ganaca oon samayn insuliin ku filan, ama jirka oon isticmaali karin insuliinkii uu sameeyey (Nooca 2 sonkorowga).

Sidee Baan u Dareemi Doonaa Sonkorowga?
Qof walba si gooni ah ayuu uga jawaabaa sonkorowga. Qaar ka mid ah calaamadaha digniinta ee sonkorowgu waa:
# Biskood soo daaha (Delayed Healing)
# Awood darro (awood la'aan ama kacsi la'aan)
# Fursad culays (kordhid ama lumid)
# Aragti caad leh
# Kaadi tiro badan
# Oon-Haraad
# Tabardarri xad dhaaf ah / daalid
# Hurgun jirka ah iyo cuncun
Dadka qaarkood ma oga inay sonkorow qabaan waayo ma qabaan calaamadaha digniinta.
Sonkorowgu dhakhso ayuu soo baxaa, asagoon digniin lahayn. Mararka kale si aayar ah ayuu u soo baxaa, dhawr bilood gudahood.

Xubnahee ayuu sonkorowga saameyn ogyahay?
# Indhaha
# Kilyaha
# Neerfaha
# Wadnaha iyo xididada

Sidee Buu Dhakhtarku Ku Ogaanahayaa Inaan Sonkorow Qabo?
Waxaa jira dhawr dariiq oo dhakhtarku u baari karo hadaad sonkor qabto. Waxaa ka mid ah:
# Baaridda Dhiigga
Baaridda dhiigga ee ugu caansan oo la sameeyo si loo helo haddii aad qabto sonkorow waa heerka sonkortaada. Haddii aad soomantahay ama waxba cunin heerka sonkortu ay tahay 126 ama ka badan, inta badan sonkor baa la tuhmaa.
Dadka aan qabin sonkorowga waxay leeyihiin in sonkorta markaad waxba cunin ay ka yartahay 110.
Baaritaan dhiigag kale ayaa la samaynayaa. Inta badan waxay u baahan yihiin inaadan cunin ama cabin waxba habeenkii. Maalinta xigta waxaad u aadi doontaa xaafiiska ama shaybaarka baaritaan dhiigag socda 2 ama 3 saacadood.
# Baaritaan Guud
Dhakhtarku mararka qaarkood wuxuu kaa heli karaa calaamadaha sonkorowga korkaaga isago samaynaya baaritaan.
# Calaamadaha iyo Sumadaha Sonkorowga
Asagoo kula hadlaya, dhakhtarku wuxuu heli kara inaad qabto dhawr calaamadood oo sonkorow ah sida kabuubyada ama gubasha cagaha iyo lugaha iyo kacsi la'aanta.
Isticmaalka baaritaanka dhiigga, baaritaan jireed iyo weydiinta calaamadaha digniinta iyo sumadaha, dhakhtarku wuu ogaan doonaa haddii aad qabto sonkorow.

Sidee Baa Loo Daweeyaa Sonkorowga?
Natiijada daaweynta noocyada sonkorowga oo dhan waa inaad heerka sonkorta ku haysa sida ugu dhaw caadiga (heerka qiyaasta 80-120).
Si loo sameeyo tan waa cuntada laysu dheeli tiro, daawada (insuliin ama tan afka / kiniin) iyo jinaastiko (jemicsi) ayaa loo baahan yahay.
Aad bay muhiim u tahay in aad loo barto sonkorowga inta aad awoodo. Meelaha ugu muhiimsan waa cuntada, daawada iyo ciyaarta. Barashada sonkorowgu waxay kaa caawimaysa helida xogta, xirfadda iyo isku filaanshaha aad u baahan tahay. Wax badan ood ka ogaato sonkorowga, si wanaagsan ayaad u xadidi doontaa.

Maxaa Keena Sonkorowga?
Qofna ma yaqaan waxa keena sonkorowga oo saxa ah.Waxaanu ognahay in sonkorowga uusan ahayn cudur fudud. Waxaa jira sababo badan oo keena.
Cilmi baarista waxaa lagu helay dhowr sababood oo qofka gelin kara khatar weyn si u qaado sonkorowga. Khatarahaas waxaa ka mid ah:
# Kolostrooka HDI oo le'eg ama ka yar 40 iyo/ama heerka triglyceride oo ka weyn 20 mg/dl
# Dhiig kar le'eg ama ka koreeya 140/90
# Taariikh qoys ee sonkorow (Dhaxal)
# Walaac iyo walwal (cudur, dhaawac)
# Fayrus (nooca I sonkorowga)
# Daawooyinka qaarkood (steroids)
# Dhibaato noocyada difaaca (nooca I sonkorowga)
# Cimri (40 sano iyo ka kor)
# Aad u cayilan iyo/ama fadhiya
# Qabitaan sonkorow inta Uurka leedahay ama dhalid cunug ka culus 90lbs.
# Midabka (sonkorowgu wuxuu ku badan karaa qolooyin gooni ah)

Ma Waxaa Jira Hal Nooc Kabadan oo Sonkorowga ah?
# Haa, waxaa jira noocyo badan oo sonkorowga ah:
Nooca 1 Snkorowga
# Waxaa loogu yeeri jiray sonkorowga ku tiirsan insuliinka ama sonkorowga Dhallin yarada ee Mellitus (JODM)
# Inta badan wuxuu ku dhacaa inta ka horaysa 30 Jir
# Ma samayn ganacu insuliin
# Inta badan waa miisan yaryahay
# Laga helay 5-10% dadka qaba sonkorowga
Nooca 2 Sonkorowga
# Waxaa loo aqoon jiray sonkorowga Mellitus ee Dadka waaweyn (AODM)
# Inta badan wuxuu ku dhaca da'da 40 ka dib
# Xooga insuliin ah bay beeryartu samaysa
# Qofku inta badan miisan weynyahay
# Waa nooca ugu caansan sonkorowga. Waxaa laga hela 80-90% dadka sonkorowga qaba.
Sonkorwoga Shinka Mellitus (GDM)
# Wuxuu dhacaa Uurka
# Haweenka inta badan culus-Buuran
# Heerka sonkorta caadi bay ku noqota inta badan marka cunuggu dhasho
# Khatarta in uu gudbo nooca sonkorowga II hadhow nolosha (khaasatan haddad culustahay iyo/ama aad fadhido)
# Noocyada kale ee sonkorowga waxaa ku jira Dhaawaca Dulqaadka Sonkorta (IGT) iyo sonkorowga la socdaan xaalada kale. Dhakhtarkaaga ayaa kuu sheegi doona nooca sonkorowga aad qabto.

Caruurtaydu Ma Ku Dhici Doonaa Sonkorowgu?
# Inkasto sonkorowgu isu maro reeraha, waxaa jira fursad aad u yar in caruurtaadu Qaadan.
Fursadda caruurtu ku qaadi karto Nooca I ee sonkorowga waa:
* 2% haddii hooyadu qabto
* 6% haddii aabuhu qabo
* 5% haddii labada waalidba qabaan
# Fursadda ay caruurtu ku qaadayso nooca sonkorowga 2 waa 50% haddii hal ama 2 waalid qabaan. Aad bay caadi u tahay in nooca sonkorowga 2 uu reer isu maro. Sababtan darteed, reerkii leh taarikh sonkorowga nooca 2 waa inay yareeyaan isirrada khatarta ah.
Luminta culayska, haddii aad u culustahay, ayaa ugu muhiimsan.

Ma Jirtaa Daawo Sonkorowgaah?
# Ma laha daawo lagaga bogsado sonkorowga, laakiin waxaa lagu xakamayn karaa:
* Cunto qaadasho (Iska yaray cunnada ay ku badan tahay carbohydrates-ka iyo dufanka sida bariiska, baastada, canjeerada burka ka samsyan, subagga, saliidda iyo hilibka baruurta leh, badso cunista khudaarta cagaaran, fruits-ka iyo mirha sida digirta, masagada iyo gallayda, kalluunka iyo hilibka aanan baruurta lahyn)
* Jimicsi ama cayaar
* Daawo
# Dhakhtarkaaga iyo kooxda daryeelka caafimaadka ayaa kaa la shaqayn doona adiga iyo reerkaagaba si aad u barato sida fiican loogu noolaado sonkorowga.
# Cilmi baarista sonkorowgu waxay u shaqaynaysa si loo helo daawo lagu xallin karo sonkorowga.
# Kooxda daryeelka caafimaadkaagu kugu caawimi doona si aad wax badan uga barato sonkorowga.

Maxaan Kaloo u Baahanahay iInaan Barto Xukunka Sonkorta?
# Haddii aad ogtahay inaad qabto sonkorow, adigu waa inaad ka qayb qaadata xanaanaynta naftaada. La shaqee Dhakhtarkaaga, kalkaalisadaada iyo qofka cuntada si aad wax badan u barato oo ku saabsan nolosha fiican adigo sonkorow qaba. Ka bilow xogta ugu hooseyso (inta badan loo yaqaan xirfadda badbaadadaada). Aqoonta iyo xirfadda aad baran doonto horta waxay ku xirantahay nooca Sonkorowga aad qabto iyo qorshaha daaweyntaada.
Xogta aasaasigga ah waxaa Ku jira:
* Qorshaynta cuntada (badso cunnooyinka sonkorta hoos u dhiga sida toonta, kabbajka, sanjabiilka qoyan, basasha
* Baaritaanka sonkorta
* Daawada (insuliin iyo/ama tan afka)
* Yaraanta sonkorta dhiigga
Xoogaa ka mid waxyaabaha aad u baahnaan doonto inaad ku xadido sonkorowgaaga waa:
* Uqaado insulinkaaga iyo/ama tan afka (kiniin) sida lagu faray
* Baro sida loo fiiriyo oo loo xafido heerka sonkortaada
* Baro inaad garato marka sonkortaadu aad u hooseyso ama aad u korayso
* Raac qorshaha cuntadaada
* Jimicsi ugu yaraan saddex jeer asbuuci
* Xafid ballankaaga dhakhtarka oo dhan, kalkaalisada sonkorowga, qofka cuntada
* Tag fasalada wacyi galinta sonkorowga haddii aad ku nooshahay meel ay ka jiraan.

Haddii aad su'aalo dheeraad ah qabtid aa faahfaahin u baahan tahay waad na soo waydiin kartaa.
http://somalidoc.com


Abdullahi M. Mahdi waa dhakhtar soomaaliyeed oo ku takhasusay Cudurada Guud (Internal Medicine) Cudurada Faafa (Infectiouse Diseases) iyo Cudurada Dhulalka Kuleylaha (Tropical Medicine), Sidoo kale waa Qoraa si joogto ah bulshada uga wacyi galiyo bogga "SomaliDoc.com" oo uu aasaasay bilawgii sanadka 2007.

Igala Soco:
   


 

Su'aalo: Caadada Wareersan? Galmada Badan? Xilliga Uurqaadka?

Started by CaaishaBoard Qaybta Su'aalaha

Replies: 1
Views: 56213
Last post January 01, 2011, 08:43:27 PM
by SomaliDoc
Su'aalo: Nabro malax leh? Qawadka? Miisaan Yari?

Started by Abdul ShakurBoard Qaybta Su'aalaha

Replies: 1
Views: 12425
Last post May 02, 2015, 01:45:20 PM
by SomaliDoc
Su'aalo ku saabsan siigeysiga iyo finanka wajiga?

Started by SeidBoard Qaybta Su'aalaha

Replies: 3
Views: 54083
Last post February 24, 2011, 10:54:29 AM
by SomaliDoc
Su'aalo: ku saabsan gaaska iyo kuwa kale?

Started by Khaalid YusufBoard Qaybta Su'aalaha

Replies: 3
Views: 20646
Last post January 02, 2013, 08:04:56 PM
by SomaliDoc
Su'aalo la xidhiidha caado wareerka

Started by Bintu AbdirahmanBoard Qaybta Su'aalaha

Replies: 1
Views: 13072
Last post August 15, 2015, 12:37:12 PM
by SomaliDoc