Arday badan ayaa ku wareerto mawduucaan markii laga hadlayo qaabka daawooyinka ay u saameeyaan habdhiska neerfaha jirka.
Haddii aan si fudud kuugu sharxo, waxaad ogtahay habdhisyada jirka inuu ka mid yahay qeybta loo yaqaan "central nervouse system" oo ah habdhiska u qaabilsan neerfaha jirka kaasoo laga xukumo maskaxda iyo xangullaha lafdhbarta dhex maro ee loo yaqaano "spinal cord"
Central Nervous System, waxaa loo kala qaadaa "Parasympathetic Nervous System" loona soo gaabiyo "PNS" iyo Sympathetic nervous System" loona soo gaabiyo "SNS"
Marka maxay kala yihiin "PNS" iyo "SNS"?PNS wuxuu jirka u qaabilsan yahay waxa loogu yeero "rest and digest" waa dareemaha neerfaha ee shaqeeyo marka qofka uu xaalikiisu dagan yahay sida markuu jiifo iyo markuu wax cunaayo.
SNS wuxuu jirka u qaabilsan yahay waxa loo yaqaano "fight or flight" waana dareemaha neerfah ee shaqeeyo markuu qofka xaalkiisu kacsan yahay sida naxdinta, cabsida, welwelka, xanaaqa iyo wixii la mid ah.
Waxaad kaloo ogtahay in dhambaallada maskaxda iyo xubnaha u kala goosha inuu qaado waxa loo yaqaano "neurotransmitter" oo ah macnaheeda "dareen gudbiye", markii laga hadlayo "PNS" waxaa dareengudbiye u ah maado loo yaqaano "Acetylcholine (ACh), qeybta kale oo "SNS" waxaa dareengudbiye u ah maado loo yaqaano "Adrenaline" ama Ephinephrine iyo Nor-epinephrine.
Intaa haddii aad ila fahantay, marka daawooyinka saamaynta ku leh neerfaha waxaa loo kala qeybiyaa "Adrenergic" oo ah macnaheedu wuxuu saamayn ku leeyahay dareengudbiyaha "Adrenaline" iyo "Cholinergic" oo ah macanaheeda waxay saamayn ku leedahay dareengudbiyaha "Acetylcholine"
Saamayntaas aan tilmaamay waxay noqon kartaa laba mid:
1- In ay daawada kordhiso shaqada dareengudbiyahaas, taasoo loo yaqaano "Agonists"
2- In ay daawada yarayso shaqada dareengudbiyahaas, taasoo loo yaqaano "Antagonists"
Saas ayaana daawooyinka loogu kala qeybiyay "Adrenergic Agnonist / Adrenergic Antagonist" iyo "Cholinergic Agonist / Cholinergic Antagonist"
Waxaan filayaa haddii aad ku laabatid buugaagii "Pharmacology-ga" in aad mawduucaan safiican u sii fahmi doontid khaasatan daawooyinka ku shaqo leh markuu qofka qaato waxa la filanayo iyo waxa la rabo inuu qofka dareemo iyo sababta xanuun hebel loogu daaweynayo.
Haddii ay su'aal kale qabtid waad i soo waydiin kartaa.
http://somalidoc.com
